Sử dụng phương pháp dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực học sinh Tiểu học môn Âm nhạc

 1 
NGÂN HÀNG THẾ GIỚI 
DỰ ÁN HỖ TRỢ ĐỔI MỚI GDPT 
TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG 
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC 
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TIỂU HỌC 
Môn Âm nhạc 
(Mô-đun 2.8) 
HÀ NỘI, 2020
 2 
TÁC GIẢ TÀI LIỆU 
1. ThS. Nguyễn Thị Thanh Bình, Giảng viên chính_Khoa SP Tiểu học- 
ĐHSP Hà Nội. 
2. TS. Đỗ Thị Minh Chính, Nguyên giảng viên chính_Phó hiệu trưởng 
trường CĐSP Trung Ương. 
3 
MỤC LỤC 
A. MỤC TIÊU ........................................................................................................................ 5 
B. NỘI DUNG CHÍNH .......................................................................................................... 5 
C. HÌNH THỨC TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG ........................................................................ 5 
D. TÀI LIỆU VÀ THIẾT BỊ DH .......................................................................................... 5 
PHẦN 1. DH PHÁT TRIỂN PC, NL HS TIỂU HỌC QUA MÔN ÂM NHẠC ............... 6 
CHƯƠNG 1. PP DH MÔN ÂM NHẠC PHÁT TRIỂN PC, NL HS ................................. 6 
Chủ đề 1: Những yêu cầu về PC và NL đặc thù trong CT môn Âm nhạc 2018 ...... 7 
 Chủ đề 2: Sách giáo khoa Âm nhạc phát triển NL.................................................. 11 
Chủ đề 3: Một số PP DH phát triển NL môn Âm nhạc. .......................................... 12 
Chủ đề 4: Một số KT DH phát triển PC, NL ........................................................... 25 
Chủ đề 5: Xây dựng chiến lược DH phát triển NL Âm nhạc .................................. 27 
CHƯƠNG 2: QUI TRÌNH LỰA CHỌN VÀ XÂY DỰNG NỘI DUNG, PP VÀ KT DH 31 
Chủ đề 1: Quy trình thiết kế chủ đề và nội dung bài học ......................................... 31 
Chủ đề 2: Lựa chọn PP và KT DH phát triển PC, NL HS ....................................... 33 
Chủ đề 3: Phương tiện và thiết bị DH ...................................................................... 34 
Chủ đề 4: Vận dụng qui trình thiết kế một chủ đề/ bài học ..................................... 36 
PHẦN 2: KẾ HOẠCH BÀI DẠY MINH HOẠ DH PHÁT TRIỂN PC, NL HS TIỂU 
HỌC ........................................................................................................................................ 40 
Kế hoạch bài dạy minh họa lớp 1 và câu hỏi ........................................................... 40 
Kế hoạch bài dạy minh họa lớp 2 và câu hỏi ........................................................... 66 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................... 82 
4 
CÁC CHỮ VIẾT TẮT 
CT Chương trình 
DH Dạy học 
GDPT Giáo dục phổ thông 
PP Phương pháp 
KT Kĩ thuật 
AN Âm nhạc 
HS Học sinh 
GV Giáo viên 
GD Giáo dục 
HĐ Hoạt động 
NL Năng lực 
PC Phẩm chất 
5 
A. MỤC TIÊU 
1. Phân tích được những vấn đề chung về PP, KT DH và GD phát triển PC, 
NL HS tiểu học. 
2. Lựa chọn, sử dụng được các PP, KT DH, GD phù hợp ở tiểu học nhằm 
phát triển PC, NL HS qua môn Âm nhạc trong CT GDPT 2018. 
3. Lựa chọn, xây dựng được các chiến lược DH, GD hiệu quả phù hợp với 
đối tượng HS tiểu học. 
B. NỘI DUNG CHÍNH 
Phần 1. DH phát triển PC, NL HS tiểu học qua môn Âm nhạc 
Chương 1. PP DH môn Âm nhạc phát triển PC, NL HS. 
Chương 2. Quy trình lựa chọn và xây dựng nội dung, PP, KT DH môn Âm 
nhạc. 
Phần 2. Giáo án minh họa DH phát triển NL HS tiểu học 
Giáo án minh họa lớp 1: Động vật. 
Giáo án minh họa lớp 2: Góc thiên nhiên. 
C. HÌNH THỨC TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG 
Bồi dưỡng tập trung (trước khi bồi dưỡng tập trung học viên tự nghiên cứu 
qua hệ thống LMS). 
D. TÀI LIỆU VÀ THIẾT BỊ DH 
1. CT GDPT, Bộ GDĐT, 2018 
2. Tài liệu tập huấn cho học viên “Sử dụng PP DH và GD phát triển PC, NL 
HS TH” môn Âm nhạc 
3. Nhạc cụ: đàn phím điện tử, nhạc cụ gõ (trống con, thanh phách, Triangle), 
mỗi loại nhạc cụ 15 chiếc. 
4. Máy tính kết nối internet, máy chiếu Projector. 
5. Bút dạ, giấy A0, khung kế hoạch bài học in sẵn trên giấy A3. 
 6 
Phần 1. DH PHÁT TRIỂN PC, NL HS TIỂU HỌC QUA MÔN ÂM NHẠC 
CHƯƠNG 1. PP DH MÔN ÂM NHẠC PHÁT TRIỂN PC, NL HS 
 MỤC TIÊU: 
Học xong CT này học viên: 
- Hiểu được những định hướng chung về PP DH phát triển NL PC trong môn 
Âm nhạc trong CT 2018. 
- Phân tích được các đặc điểm, yêu cầu về PP DH phát triển NL PC môn Âm 
nhạc. 
- Biết được một số PP và KT DH tích cực phát triển PC, NL HS. 
- Vận dụng được PP và KT DH vào thiết kế, tổ chức và triển khai các HĐ 
DH môn Âm nhạc phát triển PC, NL HS. 
- Xây dựng được chiến lược DH phát triển NL phù hợp với đối tượng. 
- Chia sẻ những tưởng và sáng tạo cá nhân trong HĐ chuyên môn, nghiệp vụ 
với đồng nghiệp. 
 NỘI DUNG 
Chủ đề 1 Những yêu cầu về PC và NL đặc thù trong CT môn Âm nhạc 
2018. 
Chủ đề 2 SGK âm nhạc phát triển NL. 
Chủ đề 3 Một số PP DH phát triển PC, NL HS. 
Chủ đề 4 Một số KT DH phát triển PC, NL HS. 
Chủ đề 5 Chiến lược DH phát triển NL trong DH môn Âm nhạc. 
 7 
Chủ đề 1: Những yêu cầu về PC và NL đặc thù trong CT môn Âm nhạc 2018 
 HĐ 1. Tìm hiểu những yêu cầu về PC và NL đặc thù trong CT 2018. 
 Nhiệm vụ của học viên: 
- Nghiên cứu tài liệu. 
- Thảo luận nhóm về nội dung: những yêu cầu về PC và NL đặc thù trong 
CT 2018. 
Yêu cầu: Sản phẩm được trình bày bằng sơ đồ hóa. 
 Thông tin cơ bản cho HĐ 1 
Theo CT môn học (2018), để hình thành và phát triển các PC và NL cho HS 
trong DH môn Âm nhạc. GV cần tổ chức cho HS được tích cực tham gia các HĐ 
học tập sau: 
- Tổ chức cho HS học thông qua trải nghiệm. Thực hiện các HĐ tìm tòi, 
khám phá, liên hệ, tạo cơ hội cho các em được trải nghiệm thực tiễn, được giao 
lưu, học hỏi, được bộc lộ bản thân, được tự tin khẳng định mình. Từng bước hình 
thành ở các em tính tích cực, sự hoạt bát, lanh lợi, sức sáng tạo, ý thức tổ chức kỉ 
luật và tinh thần tập thể. 
- Tổ chức cho HS học thông qua tương tác. Thực hiện các HĐ trò chơi, đóng 
vai, trao đổi, thảo luận, thực hành, tìm tòi,... Từ đó, tăng cường sự tự tin, kĩ năng 
giao tiếp, hợp tác thông qua việc các em trình diễn ca hát, chơi nhạc cụ, đọc nhạc, 
nêu được cảm nhận của bản thân khi nghe nhạc và bước đầu biết sáng tạo trong 
các dạng HĐ âm nhạc. 
- Tuỳ theo mục tiêu của mỗi bài học, mỗi chủ đề của môn Âm nhạc, tùy theo 
PC, NL cần hình thành và phát triển, GV có thể lựa chọn các PP DH, KT DH cụ 
thể cho phù hợp. 
1. CT môn Âm nhạc 2018 
1.1 Đặc điểm môn học 
Âm nhạc là loại hình nghệ thuật sử dụng âm thanh để diễn tả tư tưởng, tình 
cảm, nhận thức của con người trong cuộc sống. GD âm nhạc tạo cơ hội cho HS 
được trải nghiệm và phát triển NL âm nhạc – biểu hiện của NL thẩm mĩ với các 
thành phần sau: thể hiện âm nhạc, cảm thụ và hiểu biết âm nhạc, ứng dụng và sáng 
tạo âm nhạc; góp phần phát triển, bồi dưỡng những HS có năng khiếu âm nhạc. 
Trong nhà trường phổ thông nói chung và ở tiểu học nói riêng, GD âm nhạc, thông 
 8 
qua nội dung các bài hát, các HĐ âm nhạc, các PP và hình thức tổ chức HĐ âm 
nhạc sẽ giúp HS hình thành và phát triển hài hòa về nhân cách: đức, trí, thể, mĩ. 
1.2. Quan điểm xây dựng CT 
CT môn Âm nhạc tuân thủ các quy định cơ bản được nêu trong CT GDPT 
tổng thể, bao gồm: Định hướng chung cho tất cả các môn học (quan điểm, mục 
tiêu, yêu cầu cần đạt, kế hoạch GD và định hướng về nội dung GD, PP GD và 
đánh giá kết quả GD, điều kiện thực hiện và phát triển CT); Định hướng xây dựng 
CT môn Âm nhạc ở ba cấp học. Đồng thời, xuất phát từ đặc điểm môn học, CT 
môn Âm nhạc được xây dựng trên các quan điểm sau: 
- Tập trung phát triển ở HS NL âm nhạc, biểu hiện của NL thẩm mĩ trong 
lĩnh vực âm nhạc thông qua nội dung GD với những kiến thức cơ bản, thiết thực; 
chú trọng thực hành; góp phần phát triển hài hoà về đức, trí, thể, mĩ và định hướng 
nghề nghiệp cho HS. 
- Kế thừa và phát huy những ưu điểm của CT môn Âm nhạc hiện hành, đồng 
thời tiếp thu kinh nghiệm xây dựng CT của một số nền GD tiên tiến trên thế giới. 
Nội dung GD của CT môn Âm nhạc mới được thiết kế theo hướng kết hợp giữa 
đồng tâm với tuyến tính; thể hiện rõ đặc trưng của nghệ thuật âm nhạc và bản sắc 
văn hoá dân tộc ... 
- Xây dựng những HĐ học tập đa dạng, phong phú về nội dung và hình thức, 
đáp ứng nhu cầu, sở thích của HS; tạo được cảm xúc, niềm vui và hứng thú trong 
học tập. 
- Đảm bảo những nội dung GD cốt lõi thống nhất trong cả nước, có tính mở 
để phù hợp với điều kiện và khả năng học tập của HS các vùng miền. 
1.3. Mục tiêu của CT 
1.3.1. Mục tiêu chung 
CT môn Âm nhạc giúp HS hình thành, phát triển NL âm nhạc dựa trên nền 
tảng kiến thức phổ thông và các HĐ học tập đa dạng để trải nghiệm và khám phá 
nghệ thuật âm nhạc; nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ và tình yêu âm nhạc; nhận thức 
được sự đa dạng của thế giới âm nhạc và mối liên hệ giữa âm nhạc với văn hoá, 
lịch sử, xã hội cùng các loại hình nghệ thuật khác; hình thành ý thức bảo vệ và 
phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống; có đời sống tinh thần phong phú với 
những PC cao đẹp; có định hướng nghề nghiệp phù hợp, phát huy tiềm năng HĐ 
âm nhạc và phát triển các NL chung của HS. 
1.3.2. Mục tiêu cấp tiểu học 
 9 
CT môn Âm nhạc cấp tiểu học giúp HS hình thành, phát triển NL âm nhạc 
dựa trên nền tảng kiến thức âm nhạc phổ thông và các HĐ học tập đa dạng để trải 
nghiệm và khám phá nghệ thuật; nuôi dưỡng cảm xúc, góp phần hình thành và 
phát triển cho HS những PC: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm 
và NL chung: tự chủ và tự học; giao tiếp và hợp tác; giải quyết vấn đề và sáng 
tạo. 
1.3.3 Những điểm mới của CT GDPT 2018 
CT GDPT do Bộ GD và Đào tạo ban hành ngày 26 tháng 12 năm 2018, môn 
Âm nhạc đã được đưa vào bậc Trung học phổ thông theo định hướng nghề nghiệp. 
1.3.3.1. Nội dung của môn học Âm nhạc ở bậc tiểu học 
 Nội dung được triển khai ở 5 mạch, Hát, Nghe nhạc, Đọc nhạc, Nhạc cụ, 
Thường thức âm nhạc, trong đó: 
- Đọc nhạc triển khai từ lớp 1 – 5. 
- Nhạc cụ tiết tấu: Triển khai từ lớp 1 – 5; nhạc cụ giai điệu triển khai từ 
lớp 4 – 5, 
VD: Trống con, thanh phách, song loan, mõ, triangle, maracas sáo 
Recorder; Đàn phím điện tử; Ukulele, ... Việc lựa chọn các nhạc cụ triển khai DH 
ở từng khối lớp tùy theo khả năng của HS và điều kiện của địa phương. 
- Nghe nhạc được tách từ nội dung Phát triển khả năng âm nhạc ở CT môn 
học Âm nhạc 2003. 
1.3.3.2. PP và hình thức tổ chức DH âm nhạc ở bậc tiểu học 
Việc DH phát triển NL khai thác tối đa, linh hoạt và có sự kết hợp nhuần 
nhuyễn giữa các PP DH tích cực, PP DH truyền thống, các PP, KT DH đặc thù, 
DH hiện đại (DH đa phương tiện) 
1.3.3.3. Đánh giá kết quả học tập môn Âm nhạc ở bậc tiểu học 
- Yêu cầu: 
Đánh giá PC, NL chung, NL chuyên môn trên cơ sở tôn trọng sự khác biệt 
về NL âm nhạc của cá nhân. 
- Nội dung: 
 10 
HS được lựa chọn và thể hiện nội dung đã học theo ý thích và sở trường của bản 
thân. 
- Đánh giá kết quả học tập: 
Đánh giá theo TT22/2016/TT - BGGĐT. 
- Đánh giá theo mức độ của khung NL môn học: Biết; Hiểu; Vận dụng - sáng 
tạo tương ứng với 3 mức xếp loại: Hoàn thành tốt; Hoàn thành; Chưa hoàn thành. 
1.3.3.4. Các NL đặc thù của môn học 
Thành phần 
NL 
Yêu cầu cần đạt 
Thể hiện âm 
nhạc 
- Bước đầu biết hát một mình và hát cùng người khác, thể hiện 
đúng giai điệu và lời ca, diễn tả được sắc thái và tình cảm của 
bài hát. 
- Đọc nhạc đúng tên nốt, đọc đúng cao độ và trường độ. 
- Biết chơi nhạc cụ một mình và cùng người khác, thể hiện 
đúng tiết tấu và giai điệu. 
Cảm thụ âm 
nhạc 
- Bước đầu cảm nhận được vẻ đẹp của tác phẩm âm nhạc, phân 
biệt được sự khác nhau trong từng thuộc âm nhạc. 
- Biết vận động cơ thể phù hợp với nhịp điệu. 
- Nhận biết được câu, đoạn trong bài hát có hình thức rõ ràng, 
nhận biết được sự giống nhau, khác nhau của từng nét nhạc. 
- Bước đầu biết đánh giá kĩ năng thể hiện âm nhạc của bản thân 
và của người khác. 
Ứng dụng và 
sáng tạo âm 
nhạc 
- Bước đầu biết mô phỏng, tái hiện một số âm thanh quen thuộc 
trong cuộc sống; biết lặp lại có thay đổi mẫu tiết tấu và giai 
điệu đơn giản theo hướng dẫn của GV. 
- Biết làm dụng cụ học tập đơn giản theo hướng dẫn của GV; 
biết tưởng tượng khi nghe nhạc không lời. 
 11 
Thành phần 
NL 
Yêu cầu cần đạt 
- Biết chia sẻ hiểu biết về âm nhạc với người khác; biết biểu 
diễn âm nhạc với hình thức phù hợp. 
 Chủ đề 2: Sách giáo khoa Âm nhạc phát triển NL 
HĐ 2. Tìm hiểu những điểm chung của sách giáo khoa Âm nhạc phát 
triển NL 
 Nhiệm vụ của học viên: 
- Nghiên cứu tài liệu. 
- Thảo luận nhóm: Phân tích mối quan hệ giữa cấu trúc và nội dung SGK. 
Yêu cầu: Sản phẩm trình bày trên giấy A0 hoặc trình chiếu trên máy bằng 
sơ đồ tư duy. 
 Thông tin cơ bản cho HĐ 2 
2. Sách giáo khoa Âm nhạc phát triển NL 
2.1. Cấu trúc sách giáo khoa âm nhạc phát triển NL. 
Sách được biên soạn theo các chủ đề và được thiết kế các dạng HĐ. Về số 
lượng và tên chủ đề ở mỗi bộ sách có sự khác nhau tùy theo cách tiếp cận và phân 
chia nội dung của nhóm tác giả biên soạn. Qua tìm hiểu các bộ sách cho thấy: tên 
của các chủ đề/bài học đều gắn với các lĩnh vực, hiểu biết gần gũi trong đời sống 
hay các HĐ của nhà trường, và đều hướng tới việc DH phát triển NL, do đó, các 
bộ sách có tính thống nhất trong sự đa dạng. 
2.2. Triển khai các mạch nội dung trong chủ đề 
- Sách giáo khoa Âm nhạc mới đã mở rộng các nội dung bao gồm: Hát, Nghe 
nhạc, Đọc nhạc, Nhạc cụ và Thường thức âm nhạc. 
- Các mạch nội dung có sự kết nối ngang và giao thoa trong phạm vi của 
một chủ đề và kết nối dọc theo tính hệ thống các chủ đề để đảm bảo logic nội 
dung theo qui định của CT. Nội dung mỗi chủ đề được triển khai có sự kết nối, 
 12 
tích hợp các mạch kiến thức: Hát; Đọc nhạc; Nhạc cụ, Nghe nhạc và Thường thức 
âm nhạc đảm bảo tính lo gic và ổn định của cấu trúc trong từng chủ đề. Cấu 
trúc các bài học trong sách giáo khoa bao gồm các thành phần cơ bản: mở đầu, 
kiến thức mới, luyện tập, vận dụng - sáng tạo. 
Các bộ sách đã lựa chọn các chất liệu, ngữ liệu, tác phẩm âm nhạc có giá trị 
nghệ thuật tiêu biểu của Việt Nam và nước ngoài, song cũng rất gần gũi, gắn bó 
với cuộc sống hằng ngày của lứa tuổi, phù hợp với tri thức và trải nghiệm đã có 
của người học trên tinh thần thừa nhận, tôn trọng sự khác biệt của mỗi cá nhân. 
2.3. Tích hợp các nội dung GD 
Mỗi chủ đề, nội dung âm nhạc được lồng ghép tích hợp một cách nhuần 
nhuyễn với các kiến thức, hiểu biết của các môn học/lĩnh vực liên quan và gần gũi 
như: Tiếng Việt, Mĩ thuật, Đạo đức, Tự nhiên và Xã hội,... Do đó, thông qua mỗi 
bối cảnh của bài học đều góp phần hình thành các PC như: yêu thương, nhân ái, 
chăm chỉ, lắng nghe, chia sẻ, hợp tác, giúp đỡ các bạn trong khi cùng học tập, trong 
sinh hoạt ở nhà trường và cộng đồng. Sự chủ động, tự tin và tích cực tham gia các 
HĐ trong tập thể, nhóm và cá nhân sẽ giúp các em phát triển các chỉ số cảm xúc 
và tương tác xã hội rất tốt, đây cũng là những PC và NL rất cần với các em trong 
bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa. 
Chủ đề 3: Một số PP DH phát triển NL môn Âm nhạc. 
 HĐ 3. Tìm hiểu về một số PP DH môn Âm nhạc theo CT 2018 
 Nhiệm vụ của học viên: 
- Nghiên cứu tài liệu. 
- Thảo luận nhóm về nội dung: Tìm hiểu về PP DH phát triển PC, NL môn 
Âm nhạc ở cấp tiểu học. Vận dụng PP DH phát triển NL vào một ví dụ minh hoạ 
cho nội dung tự chọn. 
Sản phẩm: Trình bày trên giấy A0 hoặc trình chiếu trên máy. 
 Thông tin cho HĐ 3 
3. Một số PP DH phát triển NL môn Âm nhạc 
3.1. Một số vấn đề chung 
Hiểu theo nghĩa hẹp, PPDH là đề cập đến các PPDH cụ thể. Hiểu theo nghĩa rộng, 
PPDH có cấu trúc “được phân chia thành 3 cấp độ là: cấp độ vĩ mô, cấp độ trung gian 
và cấp độ vi mô” 
 13 
- Cấp độ vĩ mô: là những quan điểm dạy học hoặc là những định hướng mang 
tính tổng thể, chiến lược, cương lĩnh, là mô hình lý thuyết của PPDH. Cấp độ này chưa 
nêu ra các phương pháp cụ thể mà chỉ nêu ra các mô hình, chẳng hạn như dạy học lấy 
HS làm trung tâm, dạy học định hướng đầu ra, dạy học tiếp cận nội dung, dạy học phát 
triển năng lực, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học khám phá... 
- Cấp độ trung gian: Chỉ PPDH theo nghĩa hẹp, là những PPDH cụ thể, được thể 
hiện trong hình thức tổ chức dạy học và tiến trình dạy học. Người ta thống kê có tới 
hàng trăm PPDH khác nhau của dạng này, như: thuyết trình, thực hành, luyện tập, trực 
quan, trình diễn tác phẩm, làm mẫu, theo nhóm, theo góc, thảo luận, thực nghiệm, nghiên 
cứu trường hợp, tự phát hiện, giải quyết vấn đề, dự án, thông qua hoạt động trải nghiệm, 
đóng vai, trò chơi... “Người ta ước tính có tới hàng trăm PPDH cụ thể, bao gồm các 
phương pháp chung cho nhiều môn và các phương pháp đặc thù bộ môn”. 
- Cấp độ vi mô: Còn gọi là kĩ thuật dạy học, “là những động tác, cách thức hành 
động của GV và HS trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển 
quá trình dạy học.”. Nói cách khác là cách thức hành động của GV và HS trong các tình 
huống cụ thể, “nhằm giải quyết nội dung cụ thể, trong thời gian ngắn”. Các KTDH vô 
cùng phong phú về số lượng, có thể tới hàng ngàn, có thể kể ra một số KTDH như: KT 
đặt câu hỏi, KT gợi mở, vấn đáp, KT động não, tia chớp, kĩ thuật ổ bi, lược đồ tư duy, 
trải khăn bàn, kĩ thuật bể cá....{11, tr 18} 
Mỗi quan điểm dạy học có những phương pháp cụ thể phù hợp, mỗi PPDH cụ thể có 
các KTDHđặc thù và có những KTDH được sử dụng trong nhiều PPDH khác nhau. Có 
những PPDH học chung dùng cho nhiều môn học, có những PPDH đặc thù của từng 
môn hoặc nhóm môn học.PP DH ÂN là PP DH ở phạm vi cụ thể được hiểu là hình thức, 
cách thức hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS nhằm thức hiện mục tiêu 
GDAN trong nhà trường. 
Một số điểm khác nhau giữa dạy học truyền thụ kiến thức và dạy học phát triển 
năng lực HS (phương pháp dạy học tích cực) 
 14 
PP DH truyền thụ kiến thức: PP DH tích cực 
 - Nội dung chương trình thống nhất và 
triển khai đồng loạt ở các địa phương, do 
đó chưa phù hợp với các yếu tố vùng 
miền. 
- GV là người truyền đạt kiến thức 
HS hầu như thụ động tiếp thu kiến thức 
- GV truyền thụ những kiến thức có sẵn 
trong SKG 
HS học thuộc kiến thức 
- Chưa chú ý đến tổ chức hoạt động dạy 
học tạo môi trường thân thiện tương tác 
giữa GV và HS, giữa HS- HS giúp cho 
người học chủ động tìm tòi, khám phá, 
chiếm lĩnh kiến thức và thể hiện bản 
thân. 
- GV là người đánh giá HS. 
- Nội dung chương trình có tính mở, tạo điều 
kiện cho người dạy dễ cập nhật tri thức mới. 
GV vừa là người tổ chức các hoạt động tập 
phong phú, đa dạng; vừa là người giữ vai trò 
chủ đạo trong điều khiển, điều chỉnh các 
hoạt động dạy học phù hơp với nhận thức và 
năng lực của HS. 
Thông qua các mỗi tiết học, giáo viên xây 
dựng các kịch bản dạy học hấp dẫn, đa dạng 
nhằm khơi gợi cảm xúc, tạo động lực giúp 
HS hào hứng tìm tòi, khám phá, sôi nổi tranh 
luận, tích cực tham gia vào các dạng hoạt 
động tương tác cùng giáo viên và các bạn. 
 - Coi trọng sự trải nghiệm và huy động vốn 
kinh nghiệm sống sẵn có của học sinh trong 
quá trình khám phá, chiếm lĩnh tri thức của 
bài học. 
 - Dạy học chú trọng hình thành và rèn luyện 
cho HS khả năng tự học, tự khám phá, tự 
đánh giá, đánh giá đồng đẳng của HS 
 GV đánh giá theo năng lực HS. 
Theo tác giả Trần Bá Hoành, PP dạy học tích cực có những dấu hiệu sau: 
“- Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học của HS, GV giữ vai trò chủ đạo, 
là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trong các hoạt động tìm tòi của 
HS 
- Dạy học chú trọng đến rèn luyện PP tự học: 
+Tăng cường học tập thể, phối hợp học hợp tác 
+ Kết hợp đánh giá của GV với tự đánh giá của HS” {8- tr 51} 
3.2.Một số phương pháp dạy học phát triển phẩm chất năng lực 
Trong thực tế dạy học âm nhạc ở bậc tiểu học, các phương pháp dạy học tích cực 
đã được các giáo viên linh hoạt khi sử dụng kết hợp với các phương pháp dạy 
học truyền thống, các phương pháp dạy học đặc thù để phù hợp với nội dung bài 
học và đối tượng học sinh các vùng miền. 
 3.2.1. Nhóm phương pháp dạy học truyền thống thường sử dụng trong dạy 
học âm nhạc 
Các phương pháp dạy học truyển thống luôn được sử dụng trong dạy học và 
được kết hợp linh hoạt, sáng tạo với các PP DH tích cực và đặc biệt là các PPDH 
 15 
đặc thù môn Âm nhạc với cách tiếp cận phát triển phẩm chất và năng lực học sinh 
theo CT GDPT môn Âm nhạc 2018. 
 3.2.1.1.Phương pháp dùng lời: 
 Là những phương pháp cơ bản được sử dụng trong dạy học ở tất cả các 
môn học. Trong dạy học âm nhạc, các phương pháp này được kết hợp sử dụng ở 
nhiều bối cảnh và mục đích dạy học khác nhau, cụ thể: 
- Giáo viên dùng lời nói để giới thiệu bài, dẫn dắt, trình bày, tóm tắt,... những nội 
dung kiến thức của bài học chuyển tải đến học sinh. 
- Phương pháp đàm thoại cũng chính là việc giáo viên đưa ra các câu hỏi, câu 
lệnh để yêu cầu học sinh trả lời, trao đổi hoặc thực hiện. 
Cách triển khai 
Khi sử dụng phương pháp thuyết trình và đàm thoại giáo viên cần: bám sát nội 
dung và mục đích của hoạt động để đặt các câu hỏi phù hợp. Với các dạng câu hỏi 
có mục đích khác nhau như: khơi gợi cảm xúc, hoặc đưa ra các yêu cầu học sinh 
quan sát, nhận xét (bức tranh, hình ảnh nhân vật, hành động, bản nhạc,...) kết hợp 
với các thiết bị/ nhạc cụ để làm sáng tỏ nội dung bài học, củng cố, đào sâu và mở 
rộng hiểu biết, kiến thức, kĩ năng đã tiếp thu được, từ đó tổng kết, hệ thống hóa 
tri thức. Phương pháp đàm thoại trong dạy học âm nhạc sử dụng với dạng: 
+ Đàm thoại tái hiện kiến thức đã học: Giáo viên cần đặt ra các câu hỏi yêu cầu 
học sinh nhớ lại, nhắc lại (nêu / kể) các kiến thức, trả lời bằng trí nhớ, không cần 
suy luận. Dạng câu hỏi này dùng khi đặt mối liên hệ giữa kiến đã học với kiến 
thức sắp học hoặc khi cần củng cố. 
+ Đàm thoại diễn giải minh họa: Với mục đích làm sáng tỏ một vấn đề nào đó 
trong bài học. Giáo viên lần lượt đưa ra các câu hỏi kèm theo những ví dụ minh 
họa kết hợp với phương tiện thiết bị. 
Thực tế tổ chức dạy học âm nhạc cho thấy, phương pháp thuyết trình, phương 
pháp đàm thoại và vấn đáp (hỏi -đáp nhanh) luôn được kết hợp, bổ sung và hỗ trợ 
cho nhau trong tiết dạy, trong tổ chức các hoạt động âm nhạc, tổ chức các sự kiện. 
Lưu ý: Khi sử dụng giáo viên có thể kết hợp với các nguồn tư liệu khác tạo sự hấp 
dẫn, sinh động. GV Cũng cần lưu ý tới mục đích, tính chất và yêu cầu của hoạt 
động để sử dụng âm lượng, ngữ điệu, sắc thái cho phù hợp 
 3.2.1.2 Phương pháp trực quan 
 Là PP sử dụng các phương tiện trực quan (trình bày, đồ dùng dạy học, tranh ảnh, 
mô hình ) sử dụng trong quá trình dạy học âm nhạc, và ở một số nội dung có kết 
hợp làm mẫu của giáo viên. 
VD: GV sử dụng giọng hát, tiếng đàn, các phương tiện thiết bị, công nghệ, đồ 
dùng dạy học, vật thật, tranh ảnh minh họa, trước, trong và sau khi dạy học các 
kiến thức mới. 
 16 
Ý nghĩa 
Phương pháp này có sự tác động mạnh mẽ tới cảm xúc của học sinh, tạo cho các 
em niềm yêu thích với môn học, đồng thời cũng giúp học sinh tri giác trọn vẹn 
tác phẩm trước khi vào bài học. Do đó, khi sử dụng phương pháp trực quan và 
làm mẫu trong khi hát/ đàn trực tiếp hoặc sử dụng các ngữ liệu khác, giáo viên 
cần lưu ý đảm bảo tính khoa học, tính nghệ thuật và yêu cầu về thẩm mĩ. 
3.2.1.3. Phương pháp thực hành luyện tập 
Là hoạt động lặp đi lặp lại với mục đích hình thành và củng cố kiến thức cho 
người học. Trong dạy học âm nhạc, luyện tập chính là hoạt động lặp lại nhiều lần 
giúp học sinh rèn luyện, hình thành được các kĩ năng thể hiện âm nhạc. 
Ý nghĩa 
Giúp HS hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập. 
Giáo viên cần lưu ý khi triển khai các hình thức luyện tập với mục đích rèn luyện 
để học sinh nắm được thuần thục các kĩ năng (mức độ cơ bản) hay luyện tập để 
hình thành tiết mục trình diễn (nâng cao hơn), để phân loại học sinh, chia nhóm 
và hỗ trợ học sinh trong quá trình luyện tập. Thông qua luyện tập giáo viên có thể 
tư vấn, hỗ trợ các học sinh còn hạn chế để học sinh hoàn thành được nhiệm vụ 
học tập, song cũng cần quan tâm để bồi dưỡng phát triển các học sinh có năng 
khiếu âm nhạc đặc biệt. 
* Lưu ý đưa ra các mức độ yêu cầu phù hợp với năng lực của học sinh ở mỗi 
nhóm, sao cho học sinh dù ở mặt bằng nào cũng đều có sản phẩm của mình, từ đó 
sẽ giúp các em tự tin thể hiện bản thân, thể hiện khả năng âm nhạc. 
3.2.2. Nhóm phương pháp dạy học đặc thù môn Âm nhạc 
 3.2.2.1 Phương pháp làm mẫu 
Là việc giáo viên sử dụng giọng hát /tiếng đàn và biểu cảm qua động tác, vận 
động, nét mặt, cử chỉ,..để thể hiện các nội dung của bài học muốn chuyển tải đến 
với HS. VD: GV hát mẫu bài hát; GV hát kết hợp vận động phụ họa/ vận động 
theo nhịp điệu bài hát; GV hát kết hợp gõ đệm cho HS nghe và quan sát,... 
3.2.2 2. Phương pháp trình diễn 
Là sự kế thừa về phương pháp chung của các loại hình nghệ thuật với PPDH 
và giáo dục Âm nhạc. Dạy học môn Âm nhạc trong nhà trường tiểu học nói riêng 
và các bậc học phổ thông nói chung, được triển khai đại trà nhưng theo định hướng 
phát triển những khả năng tiềm ẩn của mỗi cá nhân, hướng tới việc cảm thụ, thể 
hiện và tái tạo cái đẹp của nghệ thuật âm nhạc ở các cấp độ. Trình diễn là hoạt 
động bao quát nhất trong tổ chức dạy học âm nhạc, được sử dụng sau khi kết thúc 
một bài học, một chủ đề, một giai đoạn. Qua đó, học sinh sẽ vận dụng được những 
kiến thức, hiểu biết vào thực tiễn để hoàn thành một tiết mục/ chương trình biểu 
diễn hay một dự án học tập. Hoạt động trình diễn có thể khai thác các phương 
 17 
tiện, thiết bị hay kho tư liệu điện tử của môn học để hình thành các tiết mục hấp 
dẫn, sinh động cho chương trình biểu diễn ở các sự kiện trong nhà trường và cộng 
đồng. 
 Với đặc thù môn Âm nhạc cấp tiểu học, HS không chỉ trình diễn các ca 
khúc thiếu nhi (trình diễn TP âm nhạc) mà còn bao gồm cả việc trình diễn nhạc 
cụ gõ đệm các âm hình tiết tấu ( ở các lớp đầu cấp) hoặc trình diễn các động tác 
vận động phụ họa, vận động cơ thể theo tiết tấu. 
Cách triển khai 
- GV phân công nhiệm vụ phù hợp với năng lực và hứng thú của học sinh. 
- Luyện tập kĩ theo yêu cầu thể hiện của nội dung tiết mục và các yêu cầu về thể 
hiện diễn cảm. 
Trình diễn kết hợp với các đạo cụ, trang phục (nếu có) và theo hình thức tập thể, 
nhóm, đôi bạn hay cá nhân 
 Ý nghĩa 
- Phát huy tính tích cực, chủ động, coi trọng các phương án hay ý kiến đánh giá, 
nhận xét của học sinh giúp các em sáng tạo và phát triển tiềm năng âm nhạc. 
- Tạo nhiều cơ hội, môi trường để học sinh chủ động, tự tin thể hiện khi trình diễn. 
3.2.2.3.Phương pháp Body Percussion ( vận động cơ thể theo nhịp diệu) 
Ở Việt Nam trong những thập niên gần đây, chương trình và nội dung dạy học 
môn Âm nhạc cũng đã đặt ra yêu cầu học sinh vỗ tay theo tiết tấu lời ca/ phách/ 
nhịp kết hợp biểu hiện cảm xúc. Hay nội dung dạy cảm thụ âm nhạc cho trẻ em 
đã được triển khai ở các Trung tâm Nghệ thuật thông qua PP Body Percussion 
(dịch theo nghĩa của từ : bộ gõ cơ thể) đã cho thấy GDAN ở Việt Nam cũng đã 
tiếp cận với PP Body Percussion. Trong chương trình GDPT môn Âm nhạc 
2018, PP Body percussion được gọi là Vận động cơ thể theo nhịp điệu và lồng 
ghép vào triển khai các mạch nội dung của môn học. 
Xuất phát từ quan điểm “ Âm thanh đi trước kí hiệu” trong dạy âm nhạc cho trẻ 
nhỏ của Pestalozzi (nhà giáo dục âm nhạc người Thụy Sĩ) và phương pháp 
Dalcoze Eurhythmics ở khoảng đầu thế kỉ XX đã lần đầu tiên đưa việc giáo dục 
âm nhạc qua cảm thụ và vận động theo tiết tấu, nhịp điệu âm nhạc cho trẻ em, 
tiếp nối là sự phát triển của Orff-Schulwerk, Keetman đã nâng Body Percussion 
lên mức độ phong phú và hoàn thiện hơn qua các hoạt động. Hay với quan điểm 
của Ellen Booth Church cũng coi trọng việc học qua trải nghiệm âm thanh, của 
tiết tấu kết hợp nhịp điệu của ngôn ngữ nói/ bài hát với các trò chơi và vận động. 
Từ quan điểm và cách thức thể hiện trong dạy học âm nhạc cho trẻ em, Body 
Percussion đã trở thành một nội dung, đồng thời cũng là một phương pháp dạy 
học và giáo dục âm nhạc cho trẻ em ở một số nước trên thế giới. Hiện tại ở Việt 
Nam, một số tài liệu/bài viết của các tác giả Việt Nam dựa trên cơ sở hệ thống 
các tài liệu của các tác giả nước ngoài, chúng ta có thể hiểu: PP Vận động cơ 
 18 
thể theo nhịp điệu chính là các vận động của cơ thể như: đập, vỗ,dậm, rung, lắc 
, vỗ tay, vỗ vai, búng ngón tay và một số động tác khác để phát ra âm 
thanh theo các hình tiết tấu/ nhịp điệu phù hợpvới nội dung và tính chất âm 
nhạc. Cụ thể: 
VD 1: Minh họa các động tác cơ bản: Vỗ tay, dậm chân búng tay, vỗ vào đùi 
VD2: Vận dụng động tác cơ bản vào đệm cho bài hát 
 ĐÀN GÀ CON 
 ( lời 1) Nhạc nước ngoài- Lời: Việt Anh 
 19 
3.2.2.4. Phương pháp đọc nhạc theo ký hiệu bàn tay ( PP Kodály) 
Phương pháp này sử dụng kí hiệu bàn tay ở các vị trí khác nhau để thể hện độ 
cao tương ứng với 7 nốt nhạc cơ bản. . Với đặc điểm tư duy trực quan hình ảnh 
của học sinh lớp đầu cấp tiểu học khi, PP Kodaly triển khai khi học sinh mới 
bắt đầu học nốt nhạc mà chưa chưa học lý thuyết, phù hợp với đọc và cảm thụ 
cao độ, không thích hợp với các bài đọc nhạc có tiết tấu nhanh và phức tạp. 
 Kí hiệu bàn tay theo phương pháp Kodaly 
Ví dụ: Tập đọc các nốt nhạc Đồ – Rê – Mi theo kí hiệu bàn tay 
 Làm quen với 3 nốt nhạc Đồ – Rê – Mi 
– Giáo viên giới thiệu kí hiệu bàn tay của 3 nốt nhạc Đồ – Rê – Mi 
– Học sinh quan sát giáo viên làm mẫu kí hiệu bàn tay của 3 nốt nhạc. 
– Giáo viên đàn cao độ 3 nốt Đô – Rê – Mi. Học sinh lắng nghe. 
- HS đọc cao độ kết hợp thực hiện kí hiệu bàn tay theo hương dẫn của GV... 
Đồ Rê Mi 
 20 
3.2.3. Nhóm phương pháp dạy học tích cực 
3.2.3.1.Phương pháp trò chơi 
Là PP tổ chức cho HS tìm hiểu, hay khám phá, luyện tập, vận dụng,... để thể 
hiện những hiểu biết và kĩ năng thực hành âm nhạc thông qua các hành động 
chơi. 
Cách triển khai 
GV phổ biến tên trò chơi, nội dung chơi và cách chơi. 
- HS tiến hành chơi 
- GV và HS cùng nhận xét, hiểu được ý nghĩa của trò chơi... 
Ý nghĩa 
Trò chơi giúp giờ học thêm sôi nổi, học sinh hào hứng tích cực và ghi nhớ 
bài học nhanh, đồng thời cũng phát huy trí tưởng tượng, óc sáng t